چاه فاضلاب و توالت باید این ویژگی ها را داشته باشند

۱- چاه

عمق چاه مستراح برای یک خانوار ۵ نفری بین ۲ تا ۵ متر باید باشد. منظور ازچاه محفظه ای است که مدفوع انسانی در آن ذخیره شود ؛ به نحوی که باکتریها و انگلها و عوامل زیان بخش محیط خارج و همچنین حشرات و سایر حیوانات به آن دسترسی پیدا نکنند. چاه مستراح در منازل معمولاً به شکل استوانه ای حفر میشود. قطر دهانه چاه حدود ۹۰ سانتیمتر در نظر گرفته میشود. چاه مستراح ممکن است با دهانه مربع و یا مستطیل به ابعاد ۱۲۰ تا ۹۰ سانتیمتر نیز حفر شود.

عمق چاه

عمق چاه مستراح برای یک خانوار متوسط ( ۵ نفره ) باید بین ۲ تا ۵ متر باشد. در زمینهای سخت و غیرقابل نفوذ به علت جذب نشدن آب عمق چاه را میتوان به ۸ تا ۱۰ متر افزایش داد. در زمینهایی که سطح آب زیرزمینی بالاست میتوان از تواتهایی با مخزن آبی استفاده نمود.

محل چاه

چاه مستراح باید پایین دست چاه آب آشامیدنی حفر شود. با توجه به جنس، شیب زمین و نیز سطح آب زیرزمینی، مستراح و چاه آب آشامیدنی باید حدود ۷ تا ۱۵ متر و گاهی تا ۳۰ متر از یکدیگر فاصله داشته باشند. هر چه جنس زمین سست تر و قابل نفوذتر باشد این فاصله باید زیادتر انتخاب شود و برعکس در زمینهای سفت و محکم فاصله کمتری را میتوان انتخاب نمود.

کف چاه

کف چاه مستراح در زمینهای یکنواخت غیرآهکی بایستی حداقل ۵/۱ تا ۳ متر بالاتر از سطح آب زیرزمینی قرار گرفته باشد. دیوار قسمت بالایی چاه باید طوقه چینی شده و قطر آن کمتر از قسمتهای دیگر باشد و با مصالح بادوام پوشش داده شود.

نقل و انتقال

نقل و انتقال روی مدفوع تازه هرگز نبایستی انجام گیرد. بنابراین حفر چاه به تعداد دو حلقه برای استفادۀ متناوب از آنها ضروری است تا در صورت پر شدن یک حلقه چاه، درب آن به مدت یک سال مسدود شده و از چاه دوم استفاده شود. پس از یک سال باید عمل تخلیه چاه صورت گرفته و محتویات چاه تخلیه گردد، و یا برای این منظور مستراح با محل دفع دو انبار که به مستراح کودی معروف است احداث نمایند.

۲- نشیمنگاه مستراح

سطح نشیمن یا سنگ مستراح و اطراف آن باید از مصالح با دوام و غیرقابل نفوذ و قابل شستشو مانند بتون ، کاشی ، سفال ، سنگ چینی ، سرامیک ساخته شود. سنگ نشیمن باید بدون ترک و شکستگی و به رنگ روشن باشد. البته در صورتی که مشکل افزایش هزینه مطرح نباشد استفاده از سنگ چینی بادوام بهتر و شستشوی آن آسان تر است.

۳- اتاقک مستراح

اتاقک مستراح باید دارای مشخصات زیر باشد :

الف) کف اتاقک مستراح و دیوارهای داخلی آن ، باید حداقل تا یک متر قابل شستشو باشد. در مستراحهایی که دارای دستشویی هستند قابل شستشو بودن دیوار تا ارتفاع ۵/۱ متر ضرورت دارد.

ب) پنجره ای به ابعاد حدود ۵۰ × ۴۰ سانتیمتر ( ۲۰ درصد سطح کف اتاقک ) به منظور تهویه و تأمین نور نصب شود. این پنجره باید در محل مناسبی به ارتفاع حداقل ۱۶۰ سانتیمتر از کف دیوار قرار گرفته و مجهز به توری باشد.

پ) درب مستراح از هر نوعی که باشد ( پارچۀ ضخیم ، حصیری با پوشش پارچه ای ، جاجیم ، گلیم ، چوب و … ) برای جلوگیری از ورود مگس و حشرات ، باید بدون درز و شکا ف بوده و با نصب فنر خودبخود قابل بسته شدن باشد.

ت) سقف اتاقک باید شیب دار باشد و آبریز پشت بام در جهت مخالف درب ورودی مستراح قرار داده شود.

ث) کف اتاقک مستراح ضمن قابل شستشو بودن بایستی به طرف نشیمن شیب کافی داشته باشد و از سطح اطراف مستراح ۱۵ سانتیمتر ( یک پله ) بالاتر قرار گیرد.

ج) ابعاد داخلی اتاقک عموماً یک متر در یک متر و حداکثر ۲۰/۱ × ۲۰/۱ متر کافی خواهد بود ؛ اما در صورت استفاده از دستشویی در داخل اتاقک ، ابعاد آن حدود ۵۰/۱ × ۲۰/۱ در نظر گرفته میشود. دیوارهای خارجی مستراح باید صاف ، بدون درز و شکاف و خوش نما باشد و حدود ۱۵ سانتیمتر با عرض ۱ متر از زمینهای اطراف بلندتر و با مصالح قابل شستشو پوشانیده شود و به طرف خارج شیب داشته باشد تا در مواقع بارندگی شدید آب داخل مستراح نشود. حداقل ارتفاع داخلی مستراح ۲ متر و ارتفاع درب ورودی کمتر از ۸/۱ متر نباشد.

چ) فضای خالی اطراف اتاقک نباید به عنوان انباری ، مرغدانی و یا محل نگهداری اشیاء زائد مورد استفاده قرار گیرد.

ح) نصب هواکش برای جلوگیری از انتسار بو و نیز نظافت دایمی داخل اتاقک و سنگ مستراح ضروری است. باید توصیه کرد حتی الامکان در احداث و یا بهسازی مستراحها از مصالح محلی متداول و مناسب استفاده شود.

حتی الامکان داخل اتاقک مستراح دارای شیر آب سالم متصل به آب مصرفی منزل باشد و ترجیحاً بیرون یا داخل اتاقک مجهز به دستشویی گردد.در صورت نبودن شبکه لوله کشی آب استفاده از یک بشکۀشیردار داخل اتاقک مستراح ضرورت دارد.

۵- شترگلو (سیفون)

هنگام احداث مستراح بهداشتی لازم است از یک قطعه شترگلو به صورت لوله ای U شکل که از آب پر میشود و در زیر کاسۀ نشیمن قرار میگیرد، استفاده شود. سیفون به وسیلۀ فشار آب سنگ توالت و ضمائم آن را شستشو داده و مواد زائد را به چاه فاضلاب هدایت میکند

الف) حداقل شرایط قابل قبول یک مستراح معمولی در منازل روستایی

مستراح باید دارای دیوار، سقف و درب باشد.
مستراح باید داری کف قابل شستشو ( دارای شیب مناسب به طرف سره ) باشد.
دیوارهای داخلی مستراح از کف تا ارتفاع ۱۵ سانتیمتر قابل شستشو باشد.
جریان طبیعی هوا در اتاقک مستراح برقرار باشد. ( پنجره یا منفذ خروجی هوا داشته باشد )
مدفوع از طریق سره در چاه جاذب، سپتیک تانک ، مخزن آبی ، و یا لوله جمع آوری فاضلاب روستا تخلیه گردد (باعث آلودگی محیط نشود و متعفن و بدنما نباشد)
در داخل مستراح و یا مجاورت آن آب جهت شستشو به مقدار لازم در دسترس باشد.
ب) مستراح گوده ای یا کانالی (صحرایی)

احداث این مستراح برای افرادی که در حال حرکت هستند و یا برای مدت زمان طولانی در یک نقطه نمیتوانند مسکن نمایند ( عشایر ) و همچنین در مواقع بروز حوادث و بلایا توصیه میشود. برای این کار زمین را به عمق ۱ تا ۲ متر به صورت شیار حفر میکنند. خاک حاصله را به اطراف میریزند و برای حفاظ اطراف آن از چادر، گونی ، چوب حصیرو… استفاده مینمایند.

پس از هر بار دفع مدفوع توسط بیل روی آن خاک میریزند تا از دسترس حشرات دور نگهداشته شود. هنگام ترک محل، شیار را با خاک کاملاً میپوشانند.

ج) مستراح متصل به سپتیک تانک یا مخزن (مستراح آبگیر)

سپتیک تانک یک مخزن ته نشینی غیرقابل نفوذ است که فاضلاب از طریق یک لوله کوتاه به داخل آن ریخته میشود. سپتیک تانک یک روش دفع فاضلاب نیست بلکه فقط به جداسازی و تجزیه مواد جامد از فاضلاب کمک میکند. پسآب سپتیک تانک معمولاً به کمک چاه جاذب در زمین دفع میشود و لجن باقیمانده در مخزن هر چند وقت یکبار تخلیه میگردد.

سپتیک تانک ساده ترین نوع تصفیه خانه تک واحدی است که تصفیۀ فیزیکی و بیولوژیکی به کمک باکتریهای بی هوازی به طور همزمان در آن انجام میگیرد و برای اجتماعاتی که ظرفیت تولید فاضلاب آنها حداکثر تا ۴۰۰ متر مکعب در شبانه روز باشد، مورد استفاده قرار میگیرد.

سپتیک تانک متشکل از یک انباره سرپوشیده ای است، که معمولاً با بتون ساخته و در زیر خاک مدفون میباشد. فاضلاب پس از ورود به انباره به علت کاهش سرعت جریان ، قسمتی از مواد معلق خود را به صورت ته نشینی از دست میدهد، و از سوی دیگر انباره خارج میشود.

مواد ته نشین شده به صورت لجن در کف انباره به کمک باکتریهای بی هوازی هضم شده و ایجاد گاز مینمایند. مهمترین نتیجۀ فعل و انفعالات مزبور، کاهش قابل ملاحظۀ حدود ۸۰% حجم لجن است که تخلیۀ آن در فاصلۀ زمانی ۲ تا۴ سال یکبار انجام میشود.

د) مستراح آبی

مستراح آبی از یک مخزن آب، یک نشیمن و یک لوله آویز که از انتهای سوراخ نشیمن در آب مخزن فرو رفته تشکیل شده است. مدفوع از درون لولۀ مزبور به داخل آب هدایت میشود. لجن حاصله که در اثر فعل و انفعالات میکروبها به یک چهارم حجم اولیه تقلیل یافته است در ته مخزن انباشته میشود و بایستی هر چند وقت یک بار تخلیه گردد. ضمناً از این گونه مستراحها بیشتر در نقاطی که سطح آب زیرزمینی بالا است یا در مناطقی که طبقات زمین سنگی است میتوان استفاده نمود. مستراح آبی معمولاً از قسمتهای مختلف به شرح زیر تشکیل شده است :

الف) مخزن

نقش مخزن در مستراح آبی این است که مدفوع را از دسترس مگس دور نگهدارد و فعل و انفعالات آن را به صورت بی ضرر در آورد. شکل مخزن بسته به مصالح ساختمانی موجود میتواند مکعب و یا مکعب مستطیل باشد. گنجایش مخزن بستگی به تعداد نفرات استفاده کننده و فواصل تخلیه دارد.

گنجایش مخزن یک مستراح آبی برای یک خانوار متوسط و با فواصل تخلیه شش سال و یا بیشتر، نباید کمتر از یک متر مکعب باشد. معمولاً ارتفاع آب در مخزن بایستی به ۱ تا ۵/۱ متر برسد.

ب) دفع پسآب مستراحهای آبی به طرق زیر انجام میگیرد

چاه جاذب – برای دفع پس آب حاصله از این گونه مستراحها در صورت امکان میتوان از چاههای جاذب استفاده نمود. برای این کار باید لوله ای را که معمولاً به فاصله ۳۰ الی ۴۰ سانتیمتر از سقف مخزن قرار دارد به چاه جاذبی که در نزدیکی مستراح حفر میگردد وصل نمود.

کنترل حشرات در مستراح

اغلب حشرات بر روی مدفوع تخم گذاری میکنند. لذا ساخت غیراصولی مستراح باعث تکثیر و ازدیاد حشرات ناقل عوامل بیماری زای مدفوعی میگردد. ریختن حشره کشها به درون چاه مستراح به منظور کشتن حشرات توصیه نمیشود، زیرا حشره کشها در مدت کوتاهی آنها را از بین میبرند ولی به تدریج حشرات نسبت به این حشره کشها مقاوم شده و نسلهای جدید مقاومی به وجود میآورند.

یک راه حل جدید کنترل مگس در مستراحها و چاهها ، استفاده از یک نوع مستراح معمولی بهداشتی تهویه دار است که به نام « مستراح زیمبابوه » معروف است. در این مستراحها سنگ مستقیماً روی چاه قرار میگیرد. در گوشه ای از چاه ، لوله ای به قطر ۱۰ سانتیمتر تا یک متری بالای سقف نصب شده و روی آن توری قرار میدهند. این لوله ضمن تهویۀ چاه ، مگسها را به طرف نور، به سمت پشت بام هدایت و محبوس میکند.

به طور خلاصه شرایط یک مستراح بهداشتی عبارتند از :

فاضلاب مستراح باید یا مخزن دفع داشته باشد و یا به شبکۀ جمع آوری عمومی فاضلاب متصل باشد.
دارای دیوار ، سقف ،کف و در باشد. ( دیوار حداقل تا ارتفاع ۱۵ سانتیمتر قابل شستشو باشد )
اتاقک مستراح دارای نور و جریان هوا بوده ، و نباید متعفن و بدنما باشد.
سره سالم ، بدون شکستگی و قابل شستشو باشد.
کف توالت به سمت سره دارای شیب و قابل شستشو باشد.
برای شستشو به آب دسترسی داشته باشد. ( شیر آب ، منبع آب با استفاده از آفتابه یا شلنگ )

شرکت بازسازی و تخلیه چاه سپهر سرویس با بکارگیری مجهزترین تجهیزات و افراد متخصص جهت لایروبی و احیای چاه پیر و فرسوده آماده ی خدمت رسانی به شما همشریان بصورت شبانه روزی می باشد.