(پژواک) در برخی مناطق کشور تا هنوز هم برای بدست آوردن آب آشامیدنی بجاى نل های آب وچاه های برمه یی،از چاه های نیمه عمیق که توسط دست حفرمی شود، استفاده صورت می گیرد.

درحالی که به نظر کارشناسان ؛ حفر چاه هاتوسط چاه کن ها عموماً غیر فنی و مسلکی بوده و گاهگاهی مشکلاتی را در پی داشته و حتى منجر به مرگ ميشود.

از نظر متخصصين زمین شناسی ،قشرتحتانی زمین دارای گازات مختلف بوده و مردم محل در وقت حفر چاه ها به دلیل نا آگاهی از آن دچارمشکل می شوند.

چنانچه دیده شده در بسیاری ازمناطق اشخاصیکه چاه ها را حفرمی کنند بایک مشکلصحی(گاز گرفتگی)مواجه میشوند.

عبدالواسع یکتن از چاه کنان شهر کابلاست کهاز پنج سال بدينسو در این مورد تجربه کاری دارد و دراین مدت بیش از ٤٠٠حلقه چاه را با استفاده از وسایل ساده مانند بیل،،کلند، ريسمان و دولچه حفر نموده است.

وى میگوید : (( اکثراً در جریان کار،در فاصله هشت تا ده مترىزیر زمین گازات را حس کرده و برایم یک حالت سر گیچى و دلبدی پیدا شده وبالاخره مانع کارم گردیده است .))

اين چاه کن مى افزايد ،با آنکه چاه های زیادی در مناطق مختلف شهر کابل حفر نموده، اما تا هنوز هیچگاهی تخلیه کردن گازات از زیر زمین را تجربه نکرده است .

طرق مصوونيت از گاز گرفتگى:

رییس آقا یکتن از چاه کنان ديگردرشهر کابل میگوید ،اگر افراد واشخاصیکه چاه کنی می کنند، به گونه مسلکیعمل نکنند، ممکن است درفاصله ١٠ متری؛ گازات چاه آنان را از بین ببرد .

وىبا بيان اينکه معمولاً گازات در چاه هایسر بسته دریافت میشود ، افراد چاه کن باید در چنین حالتحداقل چهار ساعتسر چاه را باز بگذارند، تا اندازۀ که یکمقدار گازات از چاه بیرون شود و هوای آزاد داخل چاهگردد.

وىمی گوید :((وختى که میخواهم چاه بکنم،اول برای بيرون شدن گازات آن از چونه ویا بُته خارکار ميگيرم .))

رییس آقا مى افزايد کهوقتی می خواهد چاه را حفر کند، قبل از پایین شدن به آن یکمقدار چونه رادر آب تر نموده، داخل چاه پایین می کنند واین عمل را حد اقل برای دوبار تکرار می نمايند، سطل چونه در داخل چاه تا زمانی گذاشته می شود که چونه به جوش بیاید وبعداً آنرا بیرون می کنند.

این کارگر که از سالهای زیادی به چاه کنی می پردازد، به این باور است که پس از استعمال چونه و آب،یک دستمال را به نوک ریسمان بسته کردهآنرا به شکل حلقوی در داخل وچهار طرفچاه به حرکت مى آورند.

وى می گوید که این عمل را ١٢ مرتبه انجام میدهند،تا زمانيکه گاز به کلی از چاه تخلیه شود.

این چاه کن علاوه ميکند: (( وختى که خوبمطمین ميشیمکه گاز ازچاه بيرون شدهو بوینمى دهد، بعد از آن همرای یک پکه دستی داخل چاه پایان میشیم که هوا يخ شود.))

میرویس یکتن از باشندگان منطقه خواجه سیارانشهر چاریکار مرکز ولایت پروان ،در مورد تجاربهخود از چاه کنی می گوید که درجریان کندنکاری چاه در منطقه هلستون شهر کابل،پس از٢٥مترپایین رفتن، گازات زمین را حس کرد، بعد به خاطریکه گازا ت را از چاه دور سازد از بُته خار وسر انجام از چونه هم استفاده نموده، اما با آنهم نتوانسته که اثر گازات چاه را از بين ببرد.

گازگرفتگى در چاه ها به قيمت جان نيز تمام ميشود:

ميرويس که اضافه از شش سال تجربۀ چاه کنى دارد، مى افزايد که در یک حادثه ناگوار دیگر همکار خود را در اثر گاز گرفتگی در جریان حفر چاه از دست داده است.

وی میگوید : ((ما مردم غریب هستیم واز مجبوری به اینکاررو آورده ایم ، چون برای ما زمینه کاردیگری موجود نیست واز سوی دیگر این امکانات را نداریم که بطور کلی تمام گازات را از چاه بیرون کنیم.))

ميرويس ازحکومت میخواهد که در این زمینه توجه نموده برای آنانوسایل پیشرفته مانند کلاه محافظتی و وسایل دیگری که با آن بتوانند اثرات گازات چاه را برطرف کند، فراهم نمايد.

این در حالى است که نه تنها افردایکه در شغل کندنکاری چاه ها مصروفاند ، با مشکلات صحی دست و پنجه نرم میکنند ، استفاده از کمک های اولیه طبیعی را نيز نمیدانند .

داکترمحمد عیسی (جلال) متخصص امراض داخله واطفال،در مورد عوامل گاز گرفتگی در چاه ها ميگويد که مسمومیت نزد افرادى که وظیفه حفر چاه ها را بدوش دارند،نظر به نوع چاه وعمق آن به دلیلموجودیت گازات مختلف چون گاز کاربن مونواکساید، بوجود می آید واین مسمومیت ها به درجات مختلف اعراض وعلایمی را به بار می آورد . مثلاً هایپوکسی دماغی( کمبود آکسيجن ) بوجود می آید که این هایپوکسی باعث تا ثیرات مختلفی در دماغ نظر به زمان آن میگردد.

همچنان این حالت درسیستم تنفسی نظر به اینکه تبادله اکسیجن وکاربن مونواکساید برهم میخورد و مقدار آکسیجن کم ميشود، منجر به سخت نفس کشیدن می گردد و بالاخره باعث سیانوز(کمبودی) در قسمت های مختلف بدن مانند اطراف لب ها، ناخن ها وغیره میگردد.

مثلآ در سیستم قلبی نسبت کمبود اکسجین حرکات قلبی افزایش می يابد بخاطریکه قلب باید مقدار کافی خون آکسیجن دار، را به تمام قسمت های عضویت برساند.

داکتر جلال ميگويد : ((قرار دادن متضررین اینگونه حوادث، در هوای آزاد بسیار ضروری است تا از طریق هوای آزاد اکسیجن کافی را بگیرند اما درصورتیکه نزد مریض توقف تنفسی وجود داشته باشد، باید تنفس مصنوعی دهن به دهن را انجام داد و این مریضان باید به اسرع وقت به نزدیکترین مرکز صحی انتقال گردند، تا اکسیجن با غلظت کافی برای شان تطبیق گردد وسایرتداوی های لازمه مطابق اعراض و علایم انجام شود.))

این متخصص امراض داخله به این نظر است که افراد کارگر و کندنکاران چاه ها باید قبل از داخل شدن به چاه مطمین گردند که چاه قبلاً باز بوده یا خیرو چه مدت سر بسته بوده است؟

وى مى افزايد که باید در صورت بسته بودن سر چاه ها ،قبل از داخل شدن به آن حد اقل سر چاه ٢٤ ساعت باز گذاشته شود وبعداً داخل چاه شوند. این اشخاص باید به وقفه ها داخل چاه شده تا بتوانند اکسیجن کافی بگیرند،در صورت امکان ازبالون های کوچک حاوی اکسیجن با ماسک آن در داخل چاه استفاده نمایند.

اين متخصص ميگويد که در صورت بروز نفس تنگی و یا سایر مشکلات باید بصورت عاجلاز چاه بیرون شوند ویا از همکاران خویش کمک بگیرند.

پوهنوال سید بهادرمیر یکتن از استادان پوهنځیزمین شناسی پوهنتون کابل میگوید که زمین در کُل دارای گازات کاربن دای اکسایدو گازات مونو اکساید است .درمجموع گازات از اثر بقایای اجساد حیواناتیکه قبلاً درروی زمین زیست داشته واز بین رفته ،بوجود مى آید که در نتيجه سبب هلاکت چاه کن ها میگردد.

موصوف می افزاید که از جمله تدابیر ابتدایی به منظور بر طرف کردن گازات زمینی استفاده از مقدار چونه و بته خارمیباشد که در نتيجه گازات چونه با گاز کلسیم کاربن و آب تعامل کرده گازات مضره را خنثى میسازدو همچنان بته خار، راه حل دیگرى است که برای حل مشکلات گازات در نظر گرفته می شود .

به نظر این استاد پوهنتون،جاپان این روش را در سال ٢٠٠١ در ولایت ننگرهار درشرق افغانستان تجربه کرد و تعدادی از چاه هايی را که نزدیک قبرستانی ها موقعیت داشتندو در آنجا گازات زیاد موجود بودبه منظور برطرف کردن گازات چاه درنبود چونه از بته خار استفاده کردند و در نتيجه توانستند مقدار گازات را کاهش دهند.

پوهنوال مير ميگويد : (( این همه تدابیر محافظتی اند، امااز نقطه نظر جیالوژیکی میتوانم تدابیر خود را داشته باشیم ودرمجموع طبقات زمین باید همه جانبه مطالعه شوند که در کدام قسمت تحتانی زمین گازات وجود دارد.))